The Great Archimedes -ын намтраас

Сиракусын Archimedes бол Грекийн математикч,физикч, астрономч,инженер мөн зохион бүтээгч хүн байжээ.Архемед бол бүх цаг үеийн хамгийн аугаа физикчдийн нэг яахын аргагүй мөн билээ.
Тэрээр манай эрины өмнөх 287 онд Сицилын Сриакус хотод тэр үеийн Magna Graecia -ын клонд мэндэллэжээ।Түүний төрсөн оныг John Tzetzes тогтоож өгсөн бөгөөд Архемед 75 жил амьдарсан гэж үздэг।Түүний нэрийг түүний аав нь Phidias гэх үл мэдэгдэх астрономчийн нэрнээс өгсөн байна।Архемедын амьдралын талаар түүний найз Heracleides нь намтар маягаар бичсэн ч гэсэндээ тэр ажил нь ор сураггүй алга болсон байна।Архемедийн хүнтэй гэрлэсэн мөн хүүхэдтэй байсан болох эсэх талаар нь ямар ч баримт байдаггүй байна।Тэрээр бага насандаа Египтын александриад суралцдаг байсан гэнэ।Мөн Самосын Конон гэх хүнийг өөрийнхөө найзаа болгон тэр хоёр хамтран Eratosthenes гэх хаягийн дор Механик теормын арга барил нэртэй судалгааны багц ажилыг гаргаж байсан байна।Тэрээр Marcus Claudius Marcellus-ын удирдаж байсан хоёрдугаар дунд дайнолсон үед амьдарч байсан ба тэр үед түүний амьдарч байсан сиракус хот хоёр жилийн турш бүслэлтэнд байсан гэнэ।Архемед хотоо бүслэлтэнд орох үед бүх ард иргэдэд зориулан хотынхоо математик зураглал дүрслэлийг гаргаж өгч байжээ।Тэр үед Генерал Маркэллус хоёр ч удаа түүнтэй уулзах хүсэлт гаргасан боловч тэр бүрд нь өөрийнхөө ажилаас болон асуудалтай байсан учраас татгалзаж байжээ।Түүнийг даргынх нь тушаалыг эсэргүүцлээ гээд нэгэн цэрэг түүнийг өөрийнхөө илд сэлмээр хороожээ।Энэ тухай нь бусад хүмүүс зүгээр нэг тушаал байсан бол тэрнийг бага зэрэг айлгаад л өнгөрөөх байсан।Харин тэрэнд тэдний хэрэгтэй зүйл байсан уучраас л ийм арга хэрэглсэн гэж өгүүлсэн байдаг нь тэмдэглэгдэн үлдсэн ажээ।Генерал тэр тухай сонсоод маш их хилэгнэсэн бөгөөд тэрнийг ямар ч байсан гэм хор учруулсан гэх нотолгоог бусдад үзүүлэхгүй байхыг хүсчээ।Архемедийн хамгийн сүүлд хэлсэн үг нь "Битгий миний тойргийг сүйтгэчих" гэсэн үг байлаа।Тэр цэргийг орж ирэхэд Архемед өөрийнхөө математикийн туршилтыг хийж байжээ।Түүнээс хойш хүмүүс тэрний бүтээлийг нь л дурсаж үлдсэн байна।Тэрний бүтээлүүдийг нь түүний танилууд нь хадгалан үлдсэн ба түүний үхлээс 70жилийн дараа Ертөнцийн түүх гэх тэмдэглэлд тэрний уран бүтээл намтарыг бичин түүнийг ямар аугаа хүн байсныг нь дэлхий нийтийн сайн сайхны төлөө ямар их зүйлийг бүтээснийг нь бичин үлдээсэн гэдэг।
Архемед анхны алтан титэмийн загварчилалыг гаргасан байна.Цэвэр алтыг тэгш биетэй гадаргуун дээр шууд цутгаж хийх нь жингийн хувьд маш их мөн өгөх даралтын хэмжээ маш өндөр учраас түүний гаргасан цэвэр алтыг ялтсан маягаар цутган нийлүүлж хийх нь хөнгөнөөс гадна хэлбэрт амархан ордогоороо маш оновчтой гайхалтай санаа болж байв.Мөн тэрээр эхлэлийн санаанаасаа авхуулаад алтан титэмийн сүүлийн загварыг гаргаж дуусан дууслтаа хийсэн бүх туршилтаа зүгээр л усанд ордог газартаа хийсэн байна।Яг тэр үедээ Архемедын бүтээл дунд түүний хийсэн алтан титэм нь ороогүй нь гайхалтай।
Galileo хүртэл тэрний алтан титэмийн талаар "Хэрвээ Архемедэд чиний хийсэн алтан титмийн онцлог болон хувьсах шинжийг судалж үзэх хэрэгтэй гэж нэг л үг цухуйлгасан байх юм бол тэрний эсэргүүцлийн хөдөлгөөн эрчтэй эхлэх байсандаа" гэж хэлсэн байдаг.
Мөн түүний бүтээсэн гоц бүтээлүүдийн нэг нь Архемедийн шурга байсан юм।Тэр үеийн хаан ширээнд байсан хоёрдугаар Hieron түүнд өөрт нь зориулсан гоёмсог аялалын дээд зэргийн хөлгийг барьж өгөхийг хүсчээ।Түүний энэ ажил нь 600хүнийг дайчилан ажиллуулахад хүрсэн бөгөөд тэрний нарийн ухаанаар хийгдэж байсан уг завь нь ус нэвтрүүлэхгүй байх нягт гадаргуутай мөн усаа сэлбэж гаргах хоолойтойгоор хийгдэж байсан байна।Энэ үед тэр архемедийн шургаа бүтээсэн бөгөөд энэ нь завьруу орж ирсэн усыг тусгай бариулаас татан эргүүлж тусгай сувгаар сэлбэн шүүх бололцоотой болгож өгчээ।Түүний уг бүтээл нь одооч гэсэндээ Hanging Gardens of Babylon-ын хэсгийг бүрдүүлж л байгаа гэнэ.
Архемедийн савар-энэ бүтээлээ тэрээр Сиракусыг хамгаалах цэргүүдэд зориулан зохион бүтээжээ।Энэ нь цэвэр төмрөөр хийгддэг байсан бөгөөд холоос ирэх дайсан руу хүнд зүйлийг шидэх маягаар ажилладаг байсан аж।Энэ нь холоос ирж байгаа хөлөг онгоцнуудыг хүртэл эвдэх аюултай байсан байна।Мөн энэ зэвсэг нь хоёр мянга таван онд дэлгэцнээ гарсан Дэлхийн хамгийн аймар арван зэвсэг гэх нэвтрүүлэгт ч орсон байдаг।Гэсэн ч энэ зэвсэг нь үлгэр домог мэт яригдан бичигддэг хирнээ яг жинхэнэ зэвсэг нь хэзээ ч олдоогүй аж.
Хоёр дугаар зуунд Сиегагийн тэмдэглэлд Архемед дайсны хөлгийг галаар устгасан гэж бичсэн байдаг।Энэ нь ердөө л нарны туяа болон толийг ашиглан ойлгох маягаар хийгдсэн гэнэ।Заримдаа энэ зэвсэгийг Архемедийн туяагаар шатаагч гэж нэрлэдэг гэнэ।Түүний тэмдэглэлд дурьдагдснаар тольнууд бүгдээрээ маш хатуулаг бас ойлт сайтай байх ёстой гэнэ।Мөн дарааллыг алдагдуулахгүй яг нарлуу мөн хөлөгрүү туяаг ойлтыг тусгалыг гэсэн ангилалаар тааруулах ёстой.Тусгал мөн ойлтын хэмжээн дэх байрлал яг таарах юм бол ямар биетийг шатаах тийм их тусгалын туяаг гаргаж чадна гэж тэрээр тэмдэглэлдээ бичжээ.Иймээс түүний энэхүү бүтээлийг нь 1973онд Грекийн ухаанч Sakkas туршиж үзсэн байна.Тэрээр 1метрийн өргөнтэй 70ширхэг толийг 50 метрийн зайтай байрлуулсан байна.Энэ үед яг тэр заавраар нь байрлуулж дуусмагц л гал хэдхэн хормын дотор яг тэр чиглүүлсэн чигт асч эхэлсэн ажээ.
Мөн тэрний санаачилсан түгжиж түлхээд тат нэртэй бүтээл нь одоогийн барилгын салбарт өргөнөөр хэрэглэдэг краны эх загвар нь билээ.
Үүнээс гадна дээр үеийн байлдаанд хэрэглэгддэг байсан шидэгч хэрэгслийн санааг ч Архемед өөрөө гардан гаргасан гэнэ.Энэ үедээ тэрээр өөрийн бүтээсэн шургаа маш ихээр ашигласан гэдэг.
Архемед механик эд ангийн шинэ санааг зохион бүтээгч байсны хажуугаар математикийн хөгжил дэвшилийн салбарт ч гэсэндээ үнэтэй хувь нэмэр оруулсан нэгэн ажээ.Архемед орчин үеийн тооны ухаанд хэрэглэгдэж байгаа интегралын ухааныг дэлгэрүүлсэн аж.Тэрээр хуулийн цаана байсан олон асуудлуудын хариултыг олж гарган огтолцлол шугамуудыг давхцуулахгүйгээр гаргаж болно гэдгийг батласан байна.Тэр том олон өнцөгт дугуйгаа нэг том зураад харин дотор нь олон өнцөгт дугуйгаа төв тийшээ тэнхлэг зөв эргүүлэн зурж үзсэн байна.Тэр хамгийн ихдээ 96 өнцөгтэйгээр зурж огтолцлол нь яг 3¹⁄_{7тэй тааруурлж чадсан байна.}

Мөн тэрээр квадрат праболыг ⁴⁄₃ зэрэгтэйгээр гурван талтай болгож харахад зөв цэгийг яг дайрч байгааг ч гэсэндээ нотолж чадсан байна.
Plutarch түүний математикийн ухааны тухай судалгаануудын талаар хэлэхдээ "Тэрний бичиж үлдээсэн мөр бүхэнд бидний амьдарч буй дорой буурай нэгэн хэвийн хэвшмэл амьдралд хэрэглэгддэг нэг ч зүйл тусгагдаагүй харин зөвхөн төгс төгөлдөр эмх цэгцтэй гайхалтай амьдралд хэрэгтэй бүхэн байгаа" гэж бичсэн байдаг билээ.
Мөн тэрээр физик математикийн сөрөлт хийхээс гадна,уран бичээч нэгэн байсан байна.Гэхдээ тэрний бичсэн ихэнхи бичмэлүүд нь өөр хүний нэр дээр өөр газарт хэвлэгдэн гарсан түүхтэй аж.Харин тэрний хамгийн алдартай Дэлхийн Тэнцвэр нэртэй бичмэл юм.Энэхүү бүтээл нь хоёр төслөөр гаргасан байсан бөгөөд эхнийх нь 15н санаа болон 7 бичмэл төсөлтэй хоёр дахь нь 10 төсвөөс бүрдсэн байна.Мөн Хөшүүргийн хууль,Тойргийн хэмжүүр,Мушгиан голд зэрэг бичмэлүүд нь шинжлэх ухаанд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан байдаг.

Архемедийн хийж байсан судалгаанууд нь өөр алдартай физикчдийн анхаарлыг зүй ёсоор татаж байсан аж.Тэрээр дэлхий маань хоёр үелзлээс бүтдэг ямар ч үед байсан бүтцээ өөрчлөх боломжгүй гэдгийг нотолсон байна.Тэрээр зөвхөн физик шинжлэх ухаан ч биш урлаг уран сайхныг ч машид ихээр сонирхон судалдаг байв.Тэрээр сэтгэл зүйн болон шинжлэх ухааны талаар олон гайхалтай уран бүтээл туурвиж байсан гэдэг.Тэрний талаарх түүний хийж байсан бүтээж байсан бүтээл мөн судалж асан судалгаануудын талаар алдартай хими физикчид ч гэсэндээ бүтээл гаргаж байсан гэнэ.Тэрний бүтээлийг сэргэн мандалтын үеэс эхлэн бага багаар сэргээн гаргаж ирсэн бөгөөд 1906 онд тэрний Архемедийн гүн судалгааны хэсгийг физикчид судлан үзээд түүний математикийн тал дээр хийсэн судалгаануудын үр дүнг үзээд шагширан магтсан байна.
Сиракусын Архемедийн нэр зөвхөн эх дэлхийдээ ч биш өөр гарагуудад ч түгэн дэлгэрсэн байна.Үүний учир нь сарны гадарга дээр байх уулыг Архемедийн уул гэж нэрийдсэн байна.Мөн 3600 архемедо одыг ч гэсэндээ түүний нэрээр нэрийдсэн.Мөн математикчдийн нэр хүндийн медал дээр Архемедийн дүрийг дүрслэн буулгасан байдаг бөгөөд түүн дээр Өөрийн хүчээр сэргэн мандаж дэлхийг эрх мэдэлдээ оруул гэсэн үг байдаг байна.Мөн Архемедийн дүрээр бүтээсэн маркийг 1973онд германд,1983онд грект,1983онд италд,1971 нигарьд,1982 онд сан маринод мөн 1963онд испанид тус тус хэвлэгдэн гарч байсан ажээ.

Аугаа хирнээ энгийн таны хийж бүтээсэн бүтээл нэг бүрийг,санаачилан гаргасан санаа дор бүрийг зуун дамжин амьдарч байгаа хэн ч мартахгүй ээ!